عده‌ای از افراد به دلیل علاقه بسیار زیاد خود به طراحی و نقاشی، تصمیم به یادگیری این هنرها می‌گیرند. یکی از محبوب‌ترین شیوه‌های نقاشی در دنیا، نقاشی سیاه قلم است. در این هنر، از ابزارهای مختلفی برای کشیدن نقاشی روی کاغذ، مقوا، شیشه، پلاستیک و… استفاده می‌شود. این ابزارها شامل مدادهای گرافیکی (طراحی)، خودکار، جوهر (مرکب)، مداد رنگی، مداد شمعی، رنگ روغن، آبرنگ، ذغال، گچ، پاستل و… هستند. در این مطلب، با انواع مدل و طرح‌های سیاه قلم آشنا خواهیم شد. تا پایان این مقاله همراه ما باشید و از خواندن مطالب مفید آن به بهترین شکل ممکن بهره‌مند شوید.
سیاه قلم چیست؟
سیاه قلم یک نوع هنر تجسمی است که با استفاده از انواع قلم‌های چوبی، مرکب سیاه، ذغال یا مداد انجام می‌شود. در این هنر، از رنگ آمیزی خاصی استفاده نمی‌شود؛ زیرا ذغال به عنوان یک وسیله ضخیم و پررنگ، امکان ایجاد طرح‌های فوق رئالیستی و احساسی را بهتر فراهم می‌کند.
تاریخچه نقاشی سیاه قلم
نقاشی سیاه قلم، یکی از فنون تجسمی باستانی است که توسط هنرمندان در طول سال‌ها تکامل یافته است. بنابراین، تاریخچه این هنر به دوره‌های مختلف تاریخی بازمی‌گردد. در گذشته، با استفاده از ذغال و پودر کربنات کلسیم که به نام “پودر مل” یا “ذغال مل” هم شناخته می‌شد، طرح‌های خاصی بر روی سطح زمین کشیده می‌شد. این روش مختص شاگردان کمال‌الملک بود و به عنوان یک هنر و فن تجسمی شناخته می‌شد.
امروزه نیز با گذر زمان، این تکنیک نقاشی با ذغال مل، توسط هنرمندان و طراحان مدرن با استقبال زیادی همراه شده است. این هنر به عنوان یک ارثیه فرهنگی و همچنین یک عنصر خلاقانه در هنر معاصر، همچنان جلب توجه و ادامه دارد. به طور کلی، تاریخچه نقاشی سیاه قلم از گذشته تا امروز در دوره‌های زیر خلاصه می‌شود:
- در دوره رنسانس، هنرمندانی چون لئوناردو داوینچی و رافائل از این تکنیک برای خلق طرح‌ها و نقاشی‌های زیبا و دقیق استفاده کردند. در این دوره، سیاه قلم به عنوان یک ابزار برجسته برای ترسیم جزئیات و ایجاد بار معنایی در آثار نقاشی شناخته شد.
- در قرون وسطی و دوران باروک، هنرمندان نقاشی سیاه قلم را برای نمایش تناقضات انسانی و تعبیر درونی شخصیت‌ها به کار می‌بردند.
- در دوره رمانتیسم و بعد از آن، استفاده از سیاه قلم در ایجاد اثرات دراماتیک و احساسی بیشتر گسترش یافت.
- در دوره معاصر، هنرمندان نقاشی سیاه قلم را به شکل‌ها و استایل‌های مختلفی ارتقا داده‌اند، از نقاشی رئالیستی گرفته تا آبستره و نمایشگری. این هنر تاکنون ادامه یافته و به عنوان یک ابزار خلاقانه مورد توجه هنرمندان جهان قرار گرفته است.
تکنیک‌های مختلف نقاشی سیاه قلم
این هنر از تکنیک‌ها و ابزارهای مختلفی برای ایجاد اثرات متنوع استفاده می‌کند. ترکیب این تکنیک‌ها به همراه خلاقیت هنرمند، نقاشی سیاه قلم را به یک هنر زیبا و چالش‌برانگیز تبدیل می‌کند. برخی از تکنیک‌های رایج و متداول نقاشی سیاه قلم عبارت‌اند از:
- خطوط و سایه‌ها:
استفاده از خطوط متنوع به طول و عرض، از خطوط نازک تا ضخیم، برای ایجاد جزئیات و تفاوت‌های سطحی.
ساختاردهی با سایه‌ها و نورها به منظور ایجاد ابعاد و حجم در نقاشی.
- استفاده از ابزارها:
مدادهای گرافیکی (طراحی) برای خطوط دقیق و نرم.
ذغال سنگ برای ایجاد سایه‌های گسترده و افکت‌های خاص.
مداد رنگی برای افزودن المان‌های رنگی به نقاشی سیاه قلم.
- تکنیک مخصوص محیط:
استفاده از تکنیک‌های خاص برای نقاشی روی مختلف محیط‌ها مانند کاغذ، مقوا، شیشه یا پلاستیک.
- تنوع در خطوط:
تغییر طول، زاویه، و فشار خطوط برای ایجاد تنوع و حرکت در نقاشی.
- استفاده از ابزارهای مختلف تراشه:
استفاده از تراشه‌ها با نقاشی بر روی آنها برای ایجاد جزئیات غیرمعمول و ترکیب مواد مختلف.
- استفاده از متریال‌های اضافی:
افزودن عناصری مانند رنگ روغن، آبرنگ، پاستل و… به نقاشی سیاه قلم.
تفاوت نقاشی سیاه قلم و طراحی چهره با مداد
نقاشی سیاه قلم و طراحی چهره با مداد، ۲ روش متداول در هنر هستند که در نحوه اجرا و نتیجه نهایی تفاوت‌هایی بارز با یکدیگر دارند. هر یک از این روش‌ها، جلب نظر و تجربه متفاوتی را ارائه می‌دهند. در ادامه، با برخی از مهم‌ترین تفاوت‌های این ۲ ابزار آشنا خواهید شد:
- نقاشی سیاه قلم، با خطوط تیره و باریک، برای آثاری با کنتراست قوی و حاشیه‌های واضح استفاده می‌شود، اما مداد برای رسم خطوط نرم و نقاط متنوع استفاده می‌شود.
- در طراحی چهره با مداد، معمولاً به سهولت می‌توان به نرمی و طبیعت پوست انسان رسید، اما سیاه قلم برای ایجاد جزئیات دقیق و کنتراست‌های شدیدتر استفاده می‌شود.
- در طراحی با مداد، چهره بدون استفاده از کپی و از دید خود هنرمند کشیده می شود؛ اما در نقاشی سیاه قلم، چهره اولیه فرد کشیده شده و سپس سایه پردازی می‌شود.
- تفاوت دیگر مربوط به نوع مواد مصرفی است. در نقاشی سیاه قلم معمولاً از ذغال استفاده می‌شود؛ این ذغال ها از چوب سوخته شده و در محیطی با اکسیژن کم به دست می‌آیند. در مقابل، مغز مداد از جنس گرافیت بوده و از ترکیب ذغال سنگ، خاک رس و واکس به دست می آید.
- نقاشی سیاه قلم بیشتر با تیرگی و سایه‌ها سازگار است؛ اما طراحی چهره با مداد، بیشتر بر استفاده از رنگ و ایجاد زندگی و روح در تصویر تمرکز دارد.
- در روش سیاه قلم از انواع ذغال، مدادها و پاستل‌ها به منظور تولید جزئیات مختلف استفاده می‌شود. اما در طراحی چهره با مداد، از تخته‌کشی و مخلوط کردن رنگ برای ایجاد انتقال رنگی و تداخل میان لایه‌های رنگی استفاده می‌شود.
انواع ذغال و کاربرد آن در نقاشی سیاه قلم
ذغال‌هایی که در نقاشی سیاه قلم به کار می‌روند، انواع مختلفی دارند و تأثیرات گوناگونی در نقاشی ایجاد می‌کنند. انواع مختلف ذغال به عنوان یک ابزار اساسی در هنر سیاه قلم شامل موارد زیر هستند:
- ذغال گرافیتی: ذغال گرافیتی از تیرگی و نرمی برای ایجاد لایه‌های مختلف سایه و نور در نقاشی استفاده می‌کند.
- ذغال طبیعی: ذغال طبیعی از سیاهی طبیعی و ظرافت برای جزئیات دقیق و ایجاد حالتی آرام در نقاشی بهره می‌برد.
- ذغال روغنی: ذغال روغنی با ایجاد خطوط شفاف و تأثیرات لطیف، برای انتقال رنگ به سطح نقاشی سیاه قلم مناسب است.
- ذغال پرسی: ذغال پرسی با براقی و دقت در خطوط، مناسب برای جزئیات دقیق و ایجاد اثرات ویژه در نقاشی است.
- ذغال چوبی: ذغال چوبی با سطح نرم و طبیعی خود، برای تنظیم غنای رنگ و ایجاد جزئیات متنوع در نقاشی سیاه قلم استفاده می‌شود.
- پودر ذغال: پودر ذغال بسیار نرم است و آن را می‌توان با استفاده از قلم مو به روی طرح‌های مورد نظر سایه پردازی کرد. این پودرها برای طرح‌های رئالیستی بیشتر استفاده می‌شود.
- ذغال به شکل چوب‌های فشرده: این نوع از ذغال ها اگر سخت باشند، رنگ خاکستری تولید می‌کنند و اگر نرم باشند، رنگ مشکی تیره تولید می‌کنند.
- ذغال فشرده شده: این نوع از ذغال ها از چوب ساخته شده و شبیه به مداد طراحی هستند. به دلیل اینکه این نوع ذغال ها به راحتی تیز می‌شوند، برای طراحی‌های ظریف در نقاشی سیاه قلم بسیار مناسب هستند.
- ذغال بید یا ذغال تاک: این نوع ذغال ها از چوب بید یا تاک تهیه می‌شوند و به شکل ذغال های بلند و استوانه‌ای هستند. ذغال بید بسیار نرم است و رنگ خاکستری تولید می‌کند. از این ذغال معمولا برای ترکیب‌های پایه‌ای و طرح‌های اولیه در نقاشی سیاه قلم استفاده می‌شود.
نقاشی هایپر رئال
هایپر رئال یا هایپر رئالیسم یک جریان هنری است که در قرن بیستم شکل گرفته و به تأثیرات بسیار واقع‌گرایانه توجه دارد؛ به‌طوری که ممکن است واقعیت روان و متعارف باشند. در این نوع نقاشی، هنرمندان به تصویر سازی جزئیاتی از بافت، پوست، مو، جنسیت، نور پردازی و …. به شکلی واقعیت مند و دقیق می‌پردازند. برخلاف واقع‌گرایی کلاسیک که ممکن است جزئیات در آن نادیده گرفته شوند، هنرمندانی مانند تشوانگ چیوا (Tjalf Sparnaay)، چاک کلونی (Chuck Close) و … در هایپر رئالیسم، جزئیات کمتر دیده‌شده را با دقت و ظرافت در آثار خود جای می‌دهند.
به بیان دیگر، نقاش در هنگام کشیدن نقاشی هاپیر نظیر نقاشی سیاه قلم و … از چنان مهارتی باید برخوردار باشد تا اثری برابر با واقعیت بتواند خلق نماید. هنرمند در هنگام کشیدن این نقاشی چنان غرق در جزئیات می‌شود که گویی بخشی از روح خود را در اثر به جا می‌گذارد. در این مواقع، مخاطب وقتی نقاشی را می‌بیند از دیدن آن به شدت حیرت زده می‌شود.
تکنیک‌های سبک هایپر رئالیسم
همان طور که اشاره شد؛ هایپر رئالیسم به تصویرسازی واقعیت با جزئیات دقیق و زیاد متمایل است. این سبک هنری معمولاً در نقاشی سیاه قلم و موارد دیگری از هنر تجسمی دیده شده و شامل تکنیک‌هایی پیچیده نظیر رنگ‌آمیزی دقیق، نورپردازی شدید، سایه نما، افزایش واقع‌گرایی تصاویر و انتقال درست جزئیات است. این نوع نقاشی با استفاده از رنگ‌های زنده، تنظیمات دقیق نورپردازی و توجه به جزئیات تا حد افراز باعث ایجاد یک تجربه واقعی بسیار قوی و گاهی حتی شگفت‌آور در تماشاگر می‌شود.
مدل‌های طراحی نقاشی سیاه قلم
انواع مختلفی از مدل‌ها و سبک‌ها در طراحی سیاه قلم وجود دارند. برخی اوقات، این مدل‌ها به صورت چهره هستند، و گاهی نیز به صورت منظره و اشیا. البته هر یک از آنها شامل چالش‌های خاص خود هستند و به هنرمندان این امکان را می‌دهند تا با تنوع بیشتری به ترسیم جزئیات در هنر سیاه قلم بپردازند. هر هنرمند به نحوی می‌تواند در این هنر مشغول به فعالیت شده و خصوصیات منحصر به فردی را در آثار خود به تجلی برساند. در ادامه، تعدادی از نمونه‌های رایج نقاشی سیاه قلم آورده شده است:
طرح سیاه قلم ساده
نقاشی سیاه قلم با طرح های ساده ممکن است به شکلی زیبا و کم جزئیات باشد. در این بخش، چند مرحله از فرایند ایجاد یک طرح سیاه قلم ساده آورده شده است:
- انتخاب موضوع ساده، مثل یک گل یا یک سیاه قلم ساده از منظر یک جلوه.
- آماده‌سازی مواد نظیر یک قلم سیاه، مداد یا ذغال و یک کاغذ با کیفیت مناسب یا یک دفتر برای نقاشی.
- ترسیم شکل موضوع با خطوط مستقیم یا خمیده روی کاغذ.
- اضافه کردن سایه و تیرگی به بخش‌هایی از طرح، ابعاد و حجم نقاشی سیاه قلم.
- جزئیات اختیاری برای تکمیل شدن طرح مثل خطوط برشی یا ساقه گل، برجستگی‌های بیشتر و …
- امضا و اصلاحات نهایی طرح نقاشی سیاه قلم.
طرح فانتزی و افسانه‌ای:
نقاشی سیاه قلم یک فرصت فوق‌العاده برای خلق تصاویری از دنیای فانتزی و افسانه‌ای با خلاقیت و خیال پردازی است. در این حالت، شما می‌توانید جهان‌ها و شخصیت‌هایی خارج از مرز واقعیت را با خطوط تیره و سایه‌ها به تصویر کشیده و در دنیای خیالی و خلاقانه فراتر از واقعیت پا بگذارید. در زیر، مراحل ایجاد تصاویر فانتزی و افسانه‌ای در نقاشی سیاه قلم ذکر شده است:
- انتخاب موضوع یا داستان فانتزی جذاب نظیر شخصیت‌های افسانه‌ای، جادو، حیوانات خیالی و …
- تحقیق درباره انواع شکل‌ها و طرح‌های فانتزی.
- طراحی ایده اولیه جهان یا شخصیت با خطوط ساده و اسکچ.
- افزودن سایه‌ها به تصویر بر اساس نور موجود در دنیای فانتزی جهت تعریف اجسام و عمق تصویر.
- افزودن جزئیات مختلف به شخصیت‌ها یا مناظر.
- رنگ‌آمیزی برخی از قسمت‌ها با استفاده از مدادهای رنگی یا آبرنگ.
- افزودن پس‌زمینه مناسب و جزئیات اضافی به نقاشی سیاه قلم.
- ارزیابی کلی تصویر و انجام اصلاحات لازم بر اساس نیاز.
- تکمیل نهایی تصویر و افزودن امضای خود به آن.
طراحی گل و طبیعت با ذغال:
تمرکز بر ترسیم مناظر طبیعت و عناصر آن در نقاشی سیاه قلم، یک چالش هنری جذاب است که هنرمندان از طریق آن می‌توانند ارتباط عمیقی با جلوه‌های زیبای طبیعت برقرار کنند. به عبارت دیگر، با توجه به اینکه طبیعت دارای تنوع زیادی است، هنرمندان خلاق به قوه تخیل خود اجازه دهند تا مناظر متنوعی را با سیاه قلم تجسم کنند. در این رویکرد، توجه به جزئیات، نورپردازی و بافت‌های مختلف در مناظر طبیعت اهمیت ویژه‌ای دارد. در ادامه، با مراحل تمرکز بر ترسیم مناظر طبیعت با سیاه قلم آشنا خواهید شد:
پرتره‌نگاری یا طراحی چهره:
ترسیم چهره و ویژگی‌های انسانی از سطوح ساده تا جزئیات پیچیده در نقاشی سیاه قلم، یکی از مهارت‌های هنری جذاب و چالش‌برانگیز است. این فرایند نیازمند توجه دقیق به جزئیات چهره، نورپردازی مناسب و همچنین ترتیب صحیح لایه‌های تیره و روشن است. با تمرین مداوم، صبر و حوصله، مهارت فرد در ترسیم پرتره با سیاه قلم بهبود می‌یابد. در ادامه، با مراحل انجام این کار بیشتر آشنا خواهید شد:
- انتخاب مدل یا موضوع با ویژگی‌های جالب برای ترسیم.
- تعیین کادر و طراحی اولیه چهره با تمرکز بر نواحی مهم مانند چشمان، بینی و دهان.
- ترسیم خطوط اصلی چهره و اندازه‌گیری‌های دقیق برای حفظ تناسب واقعی.
- افزودن تیرگی‌ها و سایه‌های ابتدایی با توجه به منبع نور و موقعیت چهره.
- ترسیم جزئیات نواحی چشم‌ها، ابروها، لب‌ها و سایر ویژگی‌های چهره.
- افزودن نورپردازی دقیق در نقاشی سیاه قلم با استفاده از تیرگی‌ها و روشنایی‌ها.
- تکمیل سایه‌ها و افزودن جزئیات ضروری جهت زنده و واقعی به نظر رسیده پرتره.
- ارزیابی کلی تصویر و اعمال اصلاحات ضروری بر اساس نیاز.
- امضای تکمیل نهایی کار با اطمینان از جزئیات و ابعاد صحیح.
جستجو آموزشگاه یا باشگاه در
نیکارو
درخواست کلاس در نیکارو
