ما در این مقاله سعی داریم به معرفی اختصاصی ساز سه تار بپردازیم . پس تا انتها با آشنایی با ساز سه تار همراه ما باشید .
تاریخچه ساز سه تار
ساز سه تار یک ساز ایرانی محسوب می شود که در گذشته در محدوده غرب رواج زیادی داشته است. در گذشته ساز سه تار را جزو خانواده تنبور به حساب می آوردند اما امروزه این ساز به ساز تار شباهت بیشتری دارد به طوریکه نوازندگان ساز تار با ساز سه تار نیز آشنا هستند.
در گذشته عده ای از عرفا به ساز سه تار اوتار نیز می گفتند.
ساز سه تار در گذشته دارای سه سیم بوده است که با گذشت زمان افرادی مانند فارابی، ابن سینا و ابوالحسن صبا لازم دانستند یک سیم دیگر به این ساز افزوده شود. امروزه سه تارها چهار سیم دارند که به سیم سوم سه تار سیم مشتاق گفته می شود. علت نامیدن سیم مشتاق این است که نخستین بار فردی به نام مشتاق علیشاه این سیم را به ساز سه تار افزوده است.
به سیم سوم و چهارم این ساز سیم بم می گویند زیرا این دو سیم در کنار یکدیگر قرار دارند و همزمان با هم نواخته می شوند.
برای آشنایی با ساز سه تار بهتر است اجزای آن را خوب بشناسیم .
اجزای ساز سه تار
ساز سه تار از دو قسمت اصلی کاسه و دسته تشکیل شده است که در انتهای دسته پنجه قرار گرفته که این قسمت محل قرارگیری گوشی ها میباشد.
کاسه طنینی
کاسه طنینی یکی از اجزای سه تار میباشد که شکل آن مانند گلابی و از جنس جوب ساخته می شود و روی دهنه آن صفحه چوبی قرار گرفته است. کاسه سه تار را به صورت یک تکه و با ترک‌های به هم متصل شده چوب ساخته می شود. و گاهی برای زیبایی بیشتر طرح‌هایی با صدف یا استخوان روی آن قرار میگیرد. ظاهر کاسه سه تار مانند کاسهٔ عود یا تنبور میباشد اما با اندازه کوچک‌تر از آنها و به طور معمول از چوب توت ساخته می شود.
دسته
دسته سه تار به شکل لوله‌ای با قطر قطر 2.5 و طول 40 تا 50 سانتی متر از چوب ساخته می‌شود که از نظر اندازه در مقایسه با کاسه باریکتر است. روی دسته مسطح و زیر آن نیم دایره است که پرده‌ها روی آن بسته می‌شوند.
خرک
خرک نیز دارای ارتفاع 7 میلی متر و طول 4 سانتی متر است که جنس آن چوبی میباشد. سطح زیرین مسطح آن روی صفحه قرار میگیرد. روی خرک شیارهایی تعبیه شده است که سیم ها به صورت جداگانه در شیارها قرار میگیرند.
صفحه رو
صفحه روی سه تار از چوب ساخته شده است که بر روی این صفحه حفره هایی را ایجاد کرده اند که عمل خروج صدا از کاسه طنینی را ممکن میسازد.
پرده سه تار
به طور کلی سه تار دارای 26 پرده میباشد که این
پرده‌ها نخ‌های باریکی هستند که به صورت سه لایی و چهارلایی در عرض دستهٔ سه‌تار بسته می‌شوند که وظیفه آن تقسیم‌بندی فواصل موسیقایی میباشد.
همچنین جنس این پرده ها ابریشم یا رودهٔ حیوانات است.
شیطانک
شیطانک از جنس پلاستیک یا استخوان ساخته شده است که بین دسته و پنچهٔ ساز سه‌تار قرار میگیرد. شیطانک سه تار در هدایت و تقسیم‌بندی سیم‌ها در قسمت بالای دسته به کاربرده می شود.
سرپنجه سه تار
سر پنجه از چوب ساخته شده است که در ابتدای طول دسته قرار گرفته و چهار گوشی دو به دو در طرفین آن قرار گرفته‌اند. بعضی اوقات داخل سر پنجه را به طرف بیرون خالی می‌کنند تا سیم‌ها مثل سیم‌های تار بسته شوند. برخی اوقات هم سر پنجه در امتداد دسته ساخته شود که در این مواقع سیم‌ها به طرف بیرون سرپنجه به دور گوشی‌ها بسته می‌شوند.
سیم گیر
یکی دیگر از اجزای سه تار سیم گیر میباشد که از جنس استخوان ساخته می شود. این قطعه در انتهای بدنه کاسه نصب می‌شود و گره سیم‌ها در شیار روی آن قرار میگیرد.
گوشی
سیم سه‌تار از یک سمت به سیم‌گیر در انتهای کاسه و از طرف دیگر به گوشی‌های کوک شونده در انتهای دسته ساز سه‌تار بسته شده است. برای کوک کردن ساز سه تار باید گوشی ها پیچانده بشوند.
از دیگر مراحل آشنایی با ساز سه تار نحوه نواختن این ساز است .
نحوه نواختن ساز سه تار
سه تار در حالت نشسته به صورت افقی بر روی ران پا قرار می گیرد به طوریکه کاسه آن در طرف راست و دسته آن در طرف چپ نوازنده قرار بگیرد. نوازنده سر انگشتان دست چپ خود را روی پرده های(دستان) دسته حرکت می دهد و با ناخن انگشت سبابه دست راست بر آن زخمه می زند. به علت سبک بودن، برخی از نوازندگان سه تار را در حالت ایستاده نیز می نوازند.
نوازندگان مشهور ساز سه تار
- ابوالحسن صبا
- جلال ذوالفنون
- حسین علیزاده
- کیهان کلهر
- قشنگ کامکار
- داریوش طلایی
- محمدرضا لطفی
- کیوان ساکت
- داریوش پیر نیاکان
- کیا طبسیان
- میرزا عبدالله
- نور علی برومند
لینک های مرتبط :
آشنایی با ساز ویولن
آموزش سازهنگ درام
جستجو آموزشگاه یا باشگاه در
نیکارو
درخواست کلاس در نیکارو
