اگرچه تاریخچه استعداد یابی شغلی به سال ۱۹۲۰ و تلاش های جانسون اوکانر در جنرال الکتریک برمی گردد اما استعداد یابی ورزشی کمی دیرتر شروع شد. در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ در کشور های اروپای شرقی کوشش هایی برای کشف و شناسایی استعدادهای ورزشی آغاز شد. نتیجه این فعالیت ها موفقیت آمیز بود و منجر به کسب چندین مدال در المپیک ۱۹۷۲ توسط ورزشکارانی بود که از این طریق انتخاب شده بودند.
استعداد چیست؟
استعدادها توانایی های ذاتی ما هستند که از بدو تولد در ما وجود دارند. وقتی میگوییم کسی در زمینه ای استعداد دارد یعنی آن کار را بهتر از دیگران انجام میدهد و پیشرفت سریعتری در آن کار دارد.
همان طور که گفتیم استعدادها اکتسابی نیستند و از بدو تولد در ما وجود دارند.اما محیط در بروز آنها موثر است. یعنی اگر فردی که استعداد نقاشی دارد هیچ وقت با کاغذ و مداد مواجه نشود ممکن است هرگز نفهمد که نقاش ماهری است.
استعدادیابی چیست؟
پیش از آنکه به استعداد یابی ورزشی بپردازیم بهتر است بدانیم اساسا استعداد یابی یعنی چه؟
برخی استعداد یابی را اینطور تعریف می کنند:
استعداد یابی یعنی تلاش برای پیش بینی ظرفیت آینده عملکرد یک فرد.
استعداد یابی روندی که طی آن، آنچه که به عنوان استعداد درونی از زمان تولد در وجود شخص نهادینه و نهفته شده است، کشف شده و با شکوفایی به یک استعداد درخشان تبدیل می شود. یعنی در هر فرد توانایی های بالقوه ای وجود دارد که ذاتی هستند و فرد با آن توانایی ها به دنیا می آیند. استعدادیابی یعنی ما این توانایی ها را کشف کنیم، آن را وارد زمینه ای که آن توانایی در آن کارآمد است کنیم و اجازه دهیم فرد در همان زمینه رشد کند و شکوفا شود و سر انجام منجر به توسعه فردی در شخص شود.
استعداد یابی ورزشی چیست؟
در استعداد یابی ورزشی فرد از جنبه های مختلفی بررسی و ارزیابی می شود تا مشخص شود برای چه ورزش هایی مناسب بوده و احتمال موفقیت او در آنها بیشتر است.
فواید استعداد یابی ورزشی
۱- زمان رسیدن ورزشکار برگزیده به حداکثر اجرای ورزشی کاهش می یابد
۲- به مربی کمک میکند در زمان و هزینه در انتخاب ورزشکار مستعد صرفه جویی کند
۳- تقویت تیم های ملی و منتخب و ایجاد پشتوانه برای آنها
۴- مربی در به کار بردن تمرینات پیشرفته با توجه به توانایی ورزشکاران انگیزه بیشتری پیدا میکند.
چه عواملی در فرآیند استعداد یابی ورزشی موثرند؟
۱- آشنایی با مراحل رشد کودک (کودکان در سنین مختلف میزان رشد و توانایی های متفاوتی دارند )
۲-سن مرفولوژی یا ریخت شناسی: کودکان در محیط های زندگی با آب و هوای متفاوت روند رشد و تکامل متفاوتی دارند.
۳_ سن بیولوژیک ( تکامل فیزیولوژیکی اندام ها):ملاک قرار دادن سن تقویمی افراد خصوصا کودکان موجب اشتباه در انتخاب ورزشکاران می شود.
۴_ سن ورزشی: آگاهی از مناسب ترین سن برای قهرمانی در هر رشته ورزشی خاص ( سن قهرمانی رشته شنا و ژیمناستیک پایین در حالی که سن قهرمانی رشته دو و میدانی بالاست) به طرح ریزی برنامه های تمرینی کمک می کند.
استعداد یابی ورزشی چگونه انجام می شود؟
برای شناخت استعداد های ورزشی دو روش اصلی وجود دارد:
۱_روش طبیعی یا غیرمنظم یا غیرسیستماتیک:در این روش فرد ورزشکار به طور اتفاقی در شرایط فعالیت در یک ورزش خاص قرار می گیرد و با توجه به ویژگیهای جسمانی و روانی خود به ورزش موردنظر علاقه مند می شود و در این ورزش پیشرفت می کند.
۲_روش علمی یا منظم یا سیستماتیک: در این روش به صورتت تخصصی و با روشی علمی،افراد با استعداد با انجام آزمونها و آزمایش های علمی توسط متخصصان علوم ورزشی, شناسایی و به سمت ورزش مناسب راهنمایی می شوند.
معیارهای استعداد یابی ورزشی:
در آزمون استعدادیابی ورزشی به روش منظم یا سیستماتیک، آزمایش ها و ارزیابی های علمی مختلفی برای تعیین استعداد افراد صورت می گیرد. بعضی از این معیارهای استعدادیابی ورزشی عبارتند از:
1ـ ویژگیهای سلامت جسمانی
2ـ پیکر سنجی
3ـ ویژگیهای روانی ـ حرکتی (مهارتی)
4ـ ویژگیهای فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی
5 ـ ویژگیهای فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی
6 ـ ویژگیهای تمرینپذیری
مراحل استعداد یابی ورزشی چیست؟
در کشورهای پیشرفته استعداد یابی ورزشی در سه مرحله صورت می گیرد:
مرحله اول(۳تا ۹ سالگی)
در بسياري از رشتههاي ورزشي، مرحله اولیه استعداديابي پيش از بلوغ يعني در سنين ۳ تا ۹ سالگی رخ مي دهد. اين مرحله اغلب شامل ارزیابی های پزشكي مربوط به سلامتي، تعیین میزان رشد فیزیکی و جسماني ، کشف ویژگیهای برتر ژنتیکی و پيكرسنجي و براي كشف هرگونه اختلال بدني يا بيماري طراحي ميشود . بخاطر داشته باشید که در اين مرحله شناخت نقايص، اختلالات و بيماريها مهمتر از شناخت استعدادهاي ورزشي كودكان است.
این مطلب را هم از دست ندهید
مرحله دوم (۹ تا ۱۵ سالگی )
مرحله دوم استعداديابي ورزشی پس از بلوغ است. البته در ورزش های شنا و ژيمناستيك بين 9 تا10 سالگي و در ورزشهاي ديگر بين 10تا15 سالگي براي دختران و 10تا17 سالگي براي پسران اجرا ميشود. هدف استعداديابي ورزشی در اين مرحله ابتدا شناسايي و تعيين انگيزه افراد براي شركت در فعاليتهاي انفرادي و اجتماعي است .هدف بعدي در این مرحله، تعيين سطح تواناييهاي جسماني- حركتي و اندازههاي پيكري از طريق تست های مربوطه ميباشد. اين مرحله مهمترين مرحله گزينش است.
مرحله سوم استعدادیابی در سطوح ملی و قهرمانی
هدف استعداديابي ورزشی در اين مرحله آن است كه نوجوانان و جوانان ورزشکاری كه تمرينپذيري، علاقهمندي و انگيزههاي ورزش قهرماني آنها مورد تاييد مربيان متخصص قرار گرفته است و كساني كه نيمرخ پيكري، جسماني- حركتي و رواني آنها با نيمرخ قهرمانان همسان است، براب شركت در تمرينات ويژه آن رشته ورزشي در تيمهاي ملي انتخاب شوند.
ویژگی های اصلي مورد نياز در اين مرحله عبارتند از:
وضعيت سلامتي، سازگاريهاي فيزيولوژيكي نسبت به تمرين و مسابقه، توانايي غلبه بر فشار و استرس رواني و مهمترین مورد یعنی داشتن ظرفيت براي پيشرفتهاي بعدي در عملكرد ورزشي.
همان طور که گفته شد بهترین مرحله استعداد یابی ورزشی، مرحله دوم یعنی سنین ۹ تا ۱۵ سالگی است. این مرحله برای نوجوانانی کاربرد دارد که تجربه تمرینات منظم و منسجم را داشته باشند و نقش روانشناسان ورزشی در این مرحله بسیار مهم است.
سطوح استعداد یابی ورزشی
در مورد استعدادیابی ورزشی باید دقت زیادی کرد چون ممکن است آینده ورزشکار تحت تأثیر یک تصمیم درست یا نادرست در این زمینه قرار بگیرد.
به همین جهت رعایت اصول و انجام دقیق سطوح استعدادیابی ورزشی از اهمیت بالایی برخوردار است. در ابتدا با استفاده از آزمون های عمومی ورزشی و مهارتی مثل دوی سرعت، پرش، تناسب اندام و آزمون های قدرتی تا حدود توانایی فرد مستعد سنجیده می شود.
در سطح بعدی برای ارزیابی بیشتر و دقیق تر ورزشکاران مستعد، برای آنها برنامه های جامع و مدون روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه در نظر گرفته می شود.این برنامه ها کمک میکنند تا با استفاده از این قوانین و تجهیزات و امکانات خاصی که در اختیار افراد مستعد قرار داده می شود، آنها به یک ورزشکار حرفه ای تبدیل شوند.
در سطح آخر که به آن «مرحله تأیید» می گویند پس از بررسی دقیق افراد در یک دوره شش تا دوازده ماهه و انجام تمرینات و ارائه آموزش های لازم، به نتیجه نهایی دست می یابند.
مراحل پیشرفت ورزشکار بعد از استعداد یابی
۱- رشد همه جانبه و کامل
۲- تخصصی شدن ورزش
۳- رسیدن به حداکثر توانایی ها در ورزش مورد نظر
مراحل استعداد یابی ورزشی در مراکز استعدادیابی
- تست پزشکی و آزمایش های پاراکیلینیکی
- تست حرکات اصلاحی
- تست پیکر سنجی
- تست آمادگی جسمانی: قدرت، انعطاف، استقامت و…
- تست های روانشناسی
- تست یادگیری حرکتی و مهارتی: سرعت، چابکی، توان، تعادل ، هماهنگی
- تست تکنیکی و تاکتیکی
برای کشف استعداد ورزشی فرزندم چه کنم؟
اینکه در حال خواندن مقاله استعدادیابی ورزشی هستید نشان میدهد که احتمالا می خواهید آگاهی خود را در زمینه استعداد های فرزندتان بالا ببرید. برای مطالعه بیشتر در این زمینه میتوانید مقاله زیر را مطالعه کنید:
در زمینه استعداد یابی ورزشی کودکان باید گفت اگرچه تمرین و تلاش و پشتکار لازمه موفقیت در هر کاری است اما برای رسیدن به قهرمانی در رشته های ورزشی در سطوح بالا مانند المپیک، علاوه بر تلاش و تمرین به عوامل و شرایط دیگری نیز نیاز است. و یکی از اصلی ترین و مهم ترین این عوامل استعداد ورزشی در فرد است.
برای کشف استعداد ورزشی کودکان راههای زیادی وجود دارد. اما هیچ کدام از آنها نمی توانند با اطمینان صد در صد بگویند که فرزند ورزشکار شما حتما قهرمان خواهد شد.
چرا که قهرمانی فرایندی پیچیده و چند عاملی است و پدیده های زیادی در آن دخیل می باشند. اما روش های استعدادیابی می توانند با درصد بالایی از اطمینان مشخص کنند که ورزشکار شما می تواند در یک رشته ورزشی خاص پیشرفت کند یا نه؟
بهترین فرد برای سنجش استعداد های فرزندتان مربی با تجربه و دارای تحصیلات آکادمیک می باشد. تئوری های جدید به این نکته تاکید می کنند چشم مربی (مربیان با تجربه بالا) بهترین روش برای استعدادیابی می باشد، حتی اگر آن مربی توضیح قانع کننده ای برای انتخابش نداشته باشد.
چند توصیه در زمینه استعداد یابی ورزشی کودکان برای والدین:
- اگر فرزندتان بین ۸تا ۱۴سال دارد بهترین گزینه برای شرو پروسه استعدادیابی رشته دو و میدانی می باشد.
در این رشته فرد علاوه بر این که می تواند قابلیت های جسمانی (استعداد جسمانی) خود را از قبیل قدرت، سرعت، تعادل و غیره را بروز دهد، از لحاظ فیزیکی و جسمانی نیز بهتر برای مراحل بعدی استعدادیابی آماده می شود.
بهتر است فرزندتان زیر نظر یک مربی دو و میدانی با تجربه به منظور شناسایی توانایی هایش و آمادگی برای استعدادیابی های بعدی به مدت ۲سال تمرین کند. در طی این دو سال چک لیستی از توانایی های جسمانی و روانشناختی او تهیه کنید.
- با استفاده از توانایی های که در مرحله قبل شناسایی شده است و نظرات مربی اش می توانید لیستی از ورزش هایی که می تواند در آنها پیشرفت کند را تهیه کنید. به عنوان مثال اگر ورزشکار شما دارای قابلیت جسمانی مانند سرعت بالا، چابکی و پرتاب خوب می باشد احتمالا می تواند در رشته های توپی مانند هندبال، بسکتبال و یا رشته های راکتی مانند تنیس موفق شود.
- بر اساس علاقه ورزشکار و میزان امکانات بومی شهرتان (مکان ورزشی، مربی مجرب و غیره) موارد را اولویت بندی کنید.
- ب مربیان مجرب و تحصیل کرده را بررسی و سعی کنید بهترین آن ها را انتخاب کنید. یادتان باشد که بهترین مربی اگر وقت یا تعهد کاری نداشته باشد نمی تواند زیاد به پرورش استعدادهای ورزشکارتان کمک کند.
- به توصیه ها و نظرات مربی عمل کنید. اگر تشخیص داد که فرزندتان استعداد ندارد به تشخیص حرفه ای او احترام بگذارید (حتی اگر علاقه ورزشکارتان به آن رشته زیاد باشد) و به سراغ ورزش دیگری بروید.
- اگر در هر یک از این مراحل خودتان یا مربیان به این نتیجه رسیدید که ورزشکارتان نمی تواند در هیچ کدام از رشته ها پیشرفت کند، اصرار نکنید او اگر نمی تواند ورزشکار موفقی شود شاید بتواند هنرمند یا دانشمند موفقی شود.
لینک مرتبط
آپارات نیکارو