آزمون چرخش ذهنی بزرگسال

آزمون چرخش ذهنی Mental Rotation

چرخش ذهنی اشاره به توانایی ذهنی چرخش اجسام دو بعدی و سه بعدی و تجسم شکل جدید آن‌ها دارد. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که نواحی خاصی از مغز با ادراک و چرخش ذهنی مرتبط هستند. همچنین ممکن است میان نرخ شناختی پردازش فضایی، هوش عمومی و چرخش ذهنی ارتباط وجود داشته باشد. در توصیف چرخش ذهنی می‌توان چنین گفت که ذهن اجسام را به حرکت در می‌آورد تا به ما در تفهیم اینکه چه چیزی هستند و در کجا قرار دارند کمک کند. به واسطه این کارکرد شناختی مغز، فرد می‌تواند دریابد که شئ تغییر یافته چگونه است و در نتیجه می‌تواند اجسام را در محیط شناسایی کند. یکی از آزمون‌هایی که برای سنجش این توانایی شناختی در افراد استفاده می‌شود، آزمون چرخش ذهنی Mental Rotation Test است. 

آزمون چرخش ذهنی یک روش متداول برای اندازه‎‌گیری توانایی فضایی، به‌ویژه برای نمایش فضایی و دستکاری ذهنی اشیاء است. این آزمون به منظور ارزیابی ادراک فضایی در افراد به کار گرفته می‌شود. آزمون چرخش ذهنی نخستین بار توسط راجر شپارد و ژاکلین متزلر در سال 1971 میلادی ابداع شد. آن‌ها گروهی از افراد را برای این آزمایش انتخاب کردند و برای هریک از چند جفت اجسام سه‌بعدی، نامتقارن یا مکعب فراهم کردند. هدف این آزمایش این بود که ببینند افراد پس از چه مدت می‌توانند یکسان یا متفاوت بودن اشکال را تشخیص دهند. نتیجه این تحقیق نشان داد که زمان واکنش شرکت‌کنندگان آزمون جهت تصمیم در مورد تطابق جفت اشیاء، تناسب خطی با زاویه دوران اشکال نسبت به هم دارد، یعنی هرچه اجسام در موقعیت اصلی بیشتر چرخانده شوند، شرکت‌کنندگان به همان اندازه دیرتر می‌توانند تشخیص دهند که هر دو تصویر از یک شی هستند یا دو شیء متفاوت. این آزمون بعدها توسط استیون جی. وندنبرگ و آلان آر. کاسی تغییر کرد و به شکل امروزی درآمد.

مراحل شناختی و کاربردهای آزمون چرخش ذهنی

آزمون چرخش ذهنی یک رویکرد مرسوم برای سنجش توانایی فضایی، به‌ویژه نمایش فضایی و دستکاری ذهنی اشیاء است. چرخش ذهنی یکی از عملکردهای شناختی مغز است که فرد با استفاده از آن می‌تواند بفهمد شیء تغییر یافته چیست. چرخش ذهنی دارای مراحل شناختی مجزا به صورت زیر است:

• ایجاد یک تصویر ذهنی از شیء در تمام جهات
• چرخاندن جسم در ذهن برای انجام مقایسه (جهت محرک را به شکل دیگر نشان دادن)
• مقایسه اشکال با یکدیگر
• تصمیم‌گیری در مورد این که آیا اجسام یکسان هستند یا نه
• گزارش‌ تصمیم و نتیجه‌گیری (زمان واکنش فرد ثبت می‌شود)

جامعه هدف و رده سنی آزمون چرخش ذهنی

آزمون چرخش ذهنی برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان 6 تا 99 ساله قابل استفاده است. نیکارو برای نخستین بار این آزمون را برای سه رده سنی پیش دبستانی، دبستان و بزرگسال به تفکیک پیاده‌سازی کرده و نتایج را طبق نُرم هر گروه ارائه می‌دهد.

آزمونی که در این صفحه مشاهده می‌کنید برای رده سنی بزرگسال از 18 تا 99 سال است.

روش انجام آزمون چرخش ذهنی بزرگسال

در آزمون چرخش ذهنی شرکت‌کننده دو جسم سه‌بعدی مکعبی می‌بیند و باید تصمیم‌گیری کند که آیا اجسام مکعب مشابه هستند یا متفاوت (آینه یکدیگر هستند و با چرخش نمی‌توان از یک جسم به جسم دیگر رسید). اجسام مکعب شکل در جهات و زوایای مختلف چرخانده می‌شوند. شرکت‌کننده باید اشیاء را بررسی کند و در صورتی که مکعب‌ها مشابه باشند (بدون توجه به ميزان چرخش)، کلید مربوط به اشکال مشابه و اگر آینه هم باشند، کلید مربوط به اشیاء آینه‌ای را بفشارد.

آزمون چرخش ذهنی بزرگسال حدود 10 دقیقه زمان می‌برد و در این مدت تصاویر مختلفی از مکعب‌های سه بعدی به شرکت‌کننده ارائه می‌شود. شرکت‌کننده باید راهنمای آزمون را به دقت بخواند و سپس مرحله تمرینی آزمون را انجام دهد. 

در مرحله تمرینی آزمون Mental Rotation شرکت‌کننده بسته به پاسخی که می‌دهد، بازخورد درست یا اشتباه دریافت می‌کند. این بازخوردها به شرکت‌کننده کمک می‌کند تا روند انجام آزمون را به خوبی درک کرده و برای آزمون اصلی آماده شود.

پس از اتمام تمرین نوبت به انجام آزمون اصلی می‌رسد که کاملا مشابه مرحله تمرینی است. تنها تفاوت آزمون اصلی و مرحله تمرینی این است که در آزمون اصلی هیچ بازخوردی به شرکت‌کننده ارائه نمی‌شود.

تفاوت‌های فردی و جنسیتی در آزمون چرخش ذهنی

تحقیقات متعددی روی گروه‌های مختلف افراد انجام شده تا مشخص شود جنسیت یا دیگر توانایی‌های فردی چه تأثیری روی کارکرد شناختی چرخش ذهنی دارد. پژوهش‌ها نشان داده افراد ورزشکار و هنرمند نسبت به افراد عادی سرعت واکنش بالاتری دارند  وسریع‌تر می‌توانند یکسان یا متفاوت بودن اشکال را تشخیص دهند. 

همچنین پژوهش‌هایی که روی زنان و مردان انجام شده نشان داده است که ناحیه‌ای از مغز مردان که برای اتمام فعالیت چرخش ذهنی استفاده می‌شود، دارای فعالیت قوی‌تری است و به طور کلی مردان در این مهارت شناختی از زنان قوی‌تر هستند.