معرفی کلاس های موسیقی مشهد

انواع ساز در هنر موسیقی

به طور کلی سازها در هنر موسیقی به 4 دسته کلی تقسیم می‌شوند. سازهای کوبه ای، بادی، زهی، و الکترونیک.

1- ساز های کوبه ای

به سازهایی گفته می‌شود که از طریق ضربه، تکان، سایش، خراش و یا هر عمل دیگری که منجر به نوسان شود، تولید صدا می کند.

وظیفهٔ اصلی سازهای کوبه‌ای معمولاً اجرای ضرب (ریتم) در متن آهنگ است ولی توانائی اجرای ملودی را هم دارد. این ساز احتمالاً پس از صدای انسانی قدیمی‌ترین نوع ساز است.  سازهای کوبه‌ای را کلا می‌توان به دو دسته، سازهای کوبه‌ای با کوک معین مثل زیلوفون و سازهای کوبه‌ای با کوک نا معین مثل انواع طبل تقسیم کرد.

وارد آوردن ضربه به وسیله ی دست به طور مستقیم (مثل دف و تنبک) و چه به وسیله ی آلتی دیگه (مثل دهل و نقاره) حاصل می شود.

این سازها به دو دسته تقسیم بندی می شوند:

الف) سازهای کوبه ای دارای پوست یا پوست صدا (Membranophones)

دسته ای که بر روی آنها، پوست کشیده شده است و با دست یا چوب بر روی پوست کوبیده می شود.

مانند: دف، تنبک، دایره، نقاره، تیمپانی و … .

• دسته ای که به هر دو سطح بالایی و پایینی آنها پوست کشیده شده و خود ساز به صورت استوانه ای ساخته شده که با دست یا چوب به یک یا هر دو طرف سطوح ساز کوبیده می شود.

مانند: دهل، طبل بزرگ، طبل کوچک، سایترام و … .

ب) سازهای کوبه ای بدون پوست یا خود صدا (Idiophones)

• دسته ای که ساز در اصل،از دو تکه چوب یا فلز ساخته شده و هر دو به هم کوبیده می شوند.

مانند: سنج، قاشقک، بشقابک و … .

• دسته ای که به وسیله ی کوبیدن چکش روی تیغه های فلزی، زنگوله و غیره، صداهایی مخصوص و زنگوار تولید می کند.

مانند: ناقوس لوله ای.

2- سازهای بادی یا هوا صداها (aerophones)

سازهای بادی سازهایی هستند که صدا در اثر جریان هوا تولید می شود البته بدون لرزیدن خود ساز. این نو سازها خود به دو نوع تقسیم می شوند:

الف) آزاد (Free): سازهایی هستند که هوای مرتعش  شده در خارج از ساز شکل می گیرد.

ب) غیر آزاد (Non-Free) :سازهایی هستند که هوا در داخل ساز مرتعش می شود. این نوع از سازهای بادی به دو دسته بادی چوبی و بادی برنجی تقسیم می شوند. توجه داشته باشید که سازهای بادی چوبی لزوما از جنس چوب نیست و می توانند از جنس فلز ،عاج و یا حتی شیشه باشند و نیز سازهای بادی برنجی علاوه بر برنج می توانند از جنس نقره ،عاج و شاخ و …باشند.

سازهای بادی چوبی:

سازهایی که از چوب (آبنوس) یا نی خیزران ساخته می شوند.

مانند: نی، سُرنا، فلوت، هوبوا، باسون و … .

سازهای بادی چوبی خود به سه دسته تقسیم میشوند :
سازهای بادی چوبی بی زبانه (بی قمیش )
سازهای بادی چوبی تک زبانه (با قمیش )
سازهای بادی چوبی دو زبانه ( با قمیش)

تولید صدادر این دسته از سازهای موسیقی از طریق برخورد هوا با تیغه هوائی که در بدنه آنها وجود دارد صورت می‌پذیرد. (معمولاً لوله یا مجرای تو خالی هستند که در آن ستونی از هوا یا در اثر دمیدن نوازنده در دهنی (مانند نی) و یا تیغه هوائی مانند فلوت به ارتعاش در می‌آید).

سازهای بادی چوبی زبانه دار به سازهائی گفته می‌شود که تولید صدا در آنها از طریق دمیدن هوا و به حرکت در آمدن و ارتعاشات بخش کوچکی که از جنس نی یا پلاستیک است ( قمیش – زبانه)انجام می‌شود. مانند کلارینت اجرای نت‌های مختلف و تغییر در ارتفاع صدا، با باز و بسته کردن کلیدها یا حفره و سوراخ‌های هوائی (برای بلند وکوتاه کردن طول لوله تشدید کننده) انجام می‌شود.

سازهای بادی برنجی

سازهایی هستند که از جنس مس، برنج یا حتی نقره ساخته شده اند.

مانند: انواع شیپور، ترومپت، ترومبون، ساکسیفون، کُر و …سازهای شاستی دار بادی

دسته ای از سازهای موسیقی که مثل پیانو دارای شستی هستن و تولید صدا یا دمش هوا، به وسیله ی نیروی مکانیکی یا الکتریکی انجام میگیرد. این سازها لوله های متعدد، کوتاه و بلندی دارند و در نتیجه دمیدن هوا در این لوله ها یا زبانه ها صداهای گوناگون و مختلفی تولید می کند.

مانند: اُرگ، آکوردئون، سازدهنی، نی انبان و …

3- سازهای زهی یا زه صدا (chordophones)

کوردوفون ها سازهایی هستند صدا در آنها معمولا  از طریق لرزش زه یا سیم ایجاد می شود. در این نوع سازها معمولا لرزش سیم ها توسط یک خرک از جنس چوب یا شاخ و یا استخوان به صفحه رویی ساز (Sound board) منتقل می شود و سپس توسط کاسه ساز تقویت میشود. این نوع سازها بنا بر تکنیک نوازندگی به 3 دسته تقسیم می شوند:

الف) زهی زخمه ای (Plucked)

دسته ای که سیم به واسطه ی زخمه زدن، به وسیله ی انگشت یا مضراب صدا تولید میکنه، مثل: سه تار، تار، رباب، بربط، چنگ، ماندولین و … که در سازهای زهی این دسته رو به نام ((سازهای زهی زخمه ای)) میشناسن.

ب) زهی آرشه ای (َBowing)

دسته ای که صدا به وسیله ی کشیدن آرشه روی سیم تولید میشه. مثل: کمانچه، قیچک، ویولون و … که دسته از سازهای زهی رو به نام ((سازهای زهی آرشه ای)) میشناسن.

ج) زهی ضربه ای یا کوبشی (Striking)

دسته ای که با کوبیدن وسیله ی چکش مانندی روی سیم، تولید صوتی رسا و زیبا میکنه. مثل: سنتور، زیلفون، گلوکن اشپیل، ویبرافون. که این نوع از سازهای زهی رو به نام ((سازهای زهی کوبشی)) میشناسن.

د) زهی شستی دار

پیانو، هارمونیکای شستی دار، کلاوسن و و و … از خانواده ی سازهای زهی هستن که اسمشون به ((سازهای زهی شستی دار)) شهرت داره.

همچنین می توان سازهای زهی را بنابر ساختار آنها به 3 دسته زیر تقسیم نمود:

الف)Lutes : سازهایی که سیم ها در آن به وسیله دسته و کاسه مهار شده اند مانند گیتار و ویولن.

ب)Harps : سازهایی که سیم ها در آن به وسیله یک قاب مهار شده اند مانند چنگ (Harp).

ج)Zithers : سازهایی که در آن سیم ها به بدنه ساز متصل شده اند مانند پیانو ،سنتور و یا قانون.

4- سازهای الکترونیک (electrophones)

در این سازها صدای آن به‌وسیله تقویت‌کننده‌ای الکتریکی تشدید یا تغییر می‌یابد.

مانند: ارگ برقی، ترمین، درام الکتریک، سینتی سایزر، کیبورد، گیتار الکتریک، گیتار بیس، سه تار الکتریک