سفالگری مشهد

سفالگری چیست ؟ 

سُفالگری ساختن ظروف با گل است و به ظرف ساخته شده از این طریق سفال می‌گویند. از مشهورترین سفالینه‌ها می‌توان به کوزه و پیاله سفالین اشاره کرد. پیش از رواج شیشه سفالینه‌ها رایج‌ترین مظروفات بشر بودند. مرغوب‌ترین خاک در صنعت سفالگری خاک رس می‌باشد که به دلیل وجود مقادیر بالای آهن در آن، به رنگ سرخ است. سفالگری از نخستین صنایع بشر می‌باشد. خاستگاه آن را گر چه به درستی آشکار نیست ولی از روی یافته‌های کهن سرزمین باستانی سومر می‌دانند و البته به تازگی کشف تمدن جیرفت تردیدهایی در مورد این نظریه ایجاد کرده‌است/تمدن معروف به کنار صندل که طبق آخرین کاوش‌ها قدمت ان به شش هزار سال پیش می‌دانند و لوحی که در جیرفت کشف شد برای مطالعه به آمریکا و فرانسه فرستاده شد که توسط استادان شیکاگو و پاریس رمزگشایی شد که نتایج نشان داد این منطقه ۳۰۰ سال از خط نوشتاری تمدن شوش قدیمی تر است.

ظرف‌های سفالی، شاید یکی از قدیمی‌ترین ساخته‌های آدمی است.

انسان‌های اولیه از آن زمان که به فکر ذخیرهٔ آب و غذا افتادند و به خاصیت چسبندگی و شکل‌گیری گل رس پی بردند ظرف‌های سفالی را به شکل‌های گوناگون ساختند.

با گذشت زمان و گسترش زندگی، سفالگری هم تکامل یافت. انسان‌های آفریننده با دست‌هایشان بر ظرف‌های گلی نقش و نگارهایی کشیدند و آن‌ها را با رنگ‌های گوناگون آراستند. هم اینک در نقاطی از ایران از جمله در: مند گناباد، لالجین همدان،میبد یزد، شهرضایاصفهان، زنوز آذربایجان، کوزه کنان آذربایجان، کلپورگان سیستان و بلوچستان، جویبار مازندران و سیاهکل گیلان ظروف سفالین تهیه می‌شود

سفالگری یکی از هنرهای ماندگار انسان از دوره های باستان تا به امروز است.
و هیچ یک از مصنوعات و ساخته های فکر و اندیشه انسان از نظر زیبایی
و همچنین از نظر ارزانی و فراوانی مواد اولیه در طبیعت به پای سفال نمی رسد.

پیشینه سفالگری

ساختن ظروف سفال متعلق به زمانی است که انسان در دشت زندگی می‌کرد و روستای اولیه شکل گرفته‌است و یکجانشینی بوده‌است. این ظروف معمولاً برای نگهداری مواد غذایی ساخته شده‌است. ظروف سفالی خاصیت فاسد نشدنی دارد؛ اما از سویی به دست آوردن این ظروف، امکان تعبیر و تفسیر بخش‌های مهمی از زندگی انسان‌های اولیه را فراهم آورده‌است. مراحل ساخت و تحول ظروف سفالی عبارتند از:

• به وسیله دست (بدون چرخ سفالگری) که به روش‌های مختلف از جمله فتیله‌ای ساخته می‌شود.
• با چرخ سفالگری
• ساختن ظروف سفالی به شکل مجسمه یا حجم‌های ترکیبی، یعنی علاوه بر حفظ کاربری ظروف سفالی آن‌ها را به شکل مجسمه‌هایی از حیوانات یا حجم‌های ترکیبی، که نشانه نوع نگرش آن‌ها به جهان هستی است می‌ساختند. مطالعه در مورد زمان آغاز و پیدایش خط بدون بررسی نقوش حک شده روی ظروف سفالی امکان‌پذیر نبوده‌است. به ویژه ظروف مربوط به هزاره‌های ۵ و ۶ پیش از میلاد در این میان نقش غیرقابل انکاری دارد.

واقع گرایی انسان اولیه در هنر از آغاز نقاشی‌های غار تا به تصویر کشیدن گیاهان، حیوانات و انسان، بر روی ظروف سفالی تا آغاز خط و کتابت یک پروسهٔ طولانی است. تا زمانی که سفالگری دست‌ساز بوده‌است. دید واقع گرایانه به نقوش حکمفرما است. یعنی خط تصویر نگار علی‌رغم آغاز شدن از بین‌النهرین که از مصر با هیروگلیف به اوج رسیده‌است. روند تحول نقوش روی سفال که نهایتاً به اختراع خط اندیشه‌نگار یا اندیشه‌نگاشت می‌انجامد. روندی چند هزار ساله‌است که تا پیش از هزاره پیش از میلاد، یعنی زمان سفال‌های دست‌ساز بوده‌است. از اوایل هزارهٔ دوم قبل از میلاد نقوش روی سفال‌ها علاوه بر این که مشاهدات را نشان دهد. با اشارات هم همراه بوده‌اند. از هزاره دوم پیش از میلاد خط اندیشه نگار شکل گرفته‌است. خطی که رمزآلود است، خلاصه‌تر است و سریع تر نوشته می‌شود.

استحکام سفال

سفال یکی از ارزشمند ترین ساخته های دست انسان است که از دوام زیادی نیز برخوردار است
و می تواند برای هزاران سال در زیر خاک دوام بیاورد،
البته استحکام سفال بستگی به مراحل تهیه و پخت آن نیز دارد.

استحکام سفال به چه عواملی بستگی دارد ؟

1. اگر ظرف سفالی از گل خاک رُس مرغوب تهیه شده باشد
2. این گِل به خوبی ورز داده شده باشد
3. ورز دهی و هواگیری آن با دقت زیاد انجام شده باشد
4. در درجه حرارت مناسبی در کوره پخته شده باشد،
   در این صورت سفال سخته شده از استحکام زیادی برخوردار است
   و می تواند در طی سالیان طولانی دوام خود را حفظ کند.

با هنر سفالگری چه چیزهایی را می توان به وجود آورد ؟

با استفاده از هنر سفالگری می توان ظروف بسیار زیبا و مناسبی را به وسیله گل خاک رس پدید آورد.
این ظروف از لحاظ هنری نیز دارای ارزش و اهمیت بسیار زیادی می باشند.
از جمله ظروف سفالی بی نظیر می توان به بشقاب، فنجان، گلدان ها و ظروف تزیینی زیبا و کوزه های ساخته شده از خاک رس اشاره کرد.
همه این ظروف در واقع نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی می باشند و استفاده از آن ها در محیط زندگی نیز دارای مزایای بی شماری می باشد.

هنر سفالگری چیست ؟

سفالگران ماهر و زبر دست در طی سالیان طولانی، سفال های بسیار زیبایی را با نقش ها و طرح های متنوع از خود به یادگار گذاشته اند.
هنر سفالگری در واقع یکی از ارزشمندترین هنرها و صنایع دستی به شمار می رود
و سفال های ساخته شده در هر قرن نمادی از فرهنگ و روند زندگی در آن دوران می باشد.
بنابراین هنر سفالگری یکی از مهارت های بسیار ارزشمند با ابزار مناسب و در دسترس می باشد
که می توان از آن برای خلق آثار هنری بسیار زیبا و بی نظیر بهره مند شد.

چرخ سفالگری چیست ؟

در هنر سفالگری هر چه ذرات خاک ریز تر و متراکم تر باشند، سفال تولید شده مرغوب تر می باشد.
برای شکل دادن به سفالینه ها از چرخ سفالگری استفاده می شود
در واقع می توان گفت چرخ سفالگری از هزاره اول قبل از میلاد وارد صنعت سفالگری شد.

ابزارهای اولیه در سفالگری

سفالگری به هر شکلی که انجام شود (چه به وسیله فرم دهی با دست و چه به وسیله
فرم دهی با چرخ سفالگری)، نیاز به تعدادی ابزار ضروری دارد.
در اینجا به ابزارهای ضروری سفالگری که کار با گِل رُس را برایتان لذت بخش تر می کند به شما معرفی می کنیم.

• حوله :
  در هنگام سفالگری همیشه یک حوله پنبه ای با جذب بالا در اختیار داشته باشید.
  هر زمان که گِل به دستتان چسبید و مزاحم فرم دهی به ظرف شد،
  می توانید با استفاده از حوله دست خود را پاک کرده و به کار خود ادامه دهید.
  همچنین قرار دادن یک حوله بزرگ پنبه ای بر روی زانوان نیز ایده خوبی خواهد بود.
• چرم یا پوست بز یا گوسفند :
  قطعه ای چرم یا پوست (در حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر)،
  یک ابزار عالی برای فشرده سازی لبه بالای ظروف به شمار می آید.
  پیش از هر بار استفاده چرم را مرطوب کرده و پس از استفاده به خوبی آنرا بشوئید.

ابزارهای اولیه در سفالگری

• سوزن سفالگری :
  این سوزن، سوزن بلندی است که دسته ای چوبی یا پلاستیکی دارد.
  از این سوزن به منظور برش دادن گِل و ایجاد نقش و خطوط بر روی سفال استفاده می شود.
• سیم قطع کننده :
  رایج ترین نوع آن سیمی ست که به انتهای دو سر آن دو تکه چوب بعنوان دسته وصل شده است.
  می توان از سیم ماهیگیری نیز به این منظور استفاده نمود.
  این وسیله در بریدن توده های گِل و تقسیم گِل به قطعات کوچکتر کاربرد دارد، همچنین به منظور جدا کردن ظرف سفالین از چرخ مورد استفاده قرار می گیرد.
• چاقوی سفالگری :
  چاقویی با تیغه نازک است که در دو نوع سخت و نرم عرضه می شود.
  نوع سخت آن قابلیت انعطاف پذیری ندارد، در حالیکه نوع نرم آن بسیار منعطف و حالت پذیر بوده و می توان آنرا به زوایای دلخواه انحنا داد.
  از این چاقو به منظور پیراستن و آرایش ظروف ساخته شده استفاده می شود.
• مشته :
  در زمان کار با چرخ سفالگری از مشته به منظور صاف کردن گِل و شکل دادن به ظرف استفاده می شود.
  مشته انواع متفاوتی دارد ولی معمول ترین نوع آن از جنس چوب یا لاستیک ساخته شده و به شکل نیم دایره یا مثلث با گوشه های گرد می باشد.
• کاسه و آب :
  یکی از لوازم ضروری در سفالگری کاسه و آب است.
  چون در هنگام کار با گِل، گِل به دست سفالگر چسبیده و مزاحم کار وی می شود، سفالگر با تر نمودن دستان خویش گِل را نرم کرده و از دستش جدا می کند.
• اندازه گیر :
  از این وسیله به منظور اندازه گیری وسیله مورد نظر استفاده می شود.
  چون اندازه و ابعاد ظروف ممکن است کم یا زیاد شود، سفالگران با استفاده از اندازه گیر، اندازه دقیق هر وسیله را مشخص کرده و مطابق با آن اندازه ظرف مورد نظر را آماده می کنند
•  جعبه :
  ابزارهای سفالگری اغلب کوچک هستند، لذا برای سر و سامان دادن به لوازم و جلوگیری از گم شدن احتمالی، سفالگران برای لوازم خود یک جعبه تهیه می کنند.
  برای این منظور جعبه مقوایی توصیه نمی شود چون احتمال ریختن آب و گِل بر روی جعبه وجود دارد و ممکن است به جعبه شما آسیب وارد شود.
  برای این منظور بهتر است از جعبه های فلزی، چوبی یا پلاستیکی استفاده کنید.

بهترین ترین خاک برای ساخت سفال :

همان خاک رُس سرخ فام است که علاوه بر رنگ زیبا خاصیت چسبندگی بسیاری نیز دارد.

لینک مرتبط :

آشنایی با رشته صنایع دستی
تاثیر هنر بر رشد کودکان
اوقات فراغت | کلاس تابستان مشهد
معرفی کلاس هنرهای سنتی مشهد
معرفی بهترین آموزشگاه هنرهای تجسمی مشهد
معجزه یادگیری هنر (بخش اول)
معجزه یادگیری هنر (بخش دوم)

برای مطالعه سایر پست های مرتبط با رشته هنر به بخش “کلاس های هنری” مراجعه کنید .

برای کسب اطلاعات بیشتر معرفی و ثبت آموزشگاه خود در وب سایت نیکارو با ما در ارتباط باشید .