اصطلاح «حافظه» در مکالمات عادی و روزمره به طور کلی برای توصیف ظرفیت یک فرد برای یادآوری استفاده می‌شود، اما در مسائل و تحقیقات روان‌شناختی ممکن است معنای بسیار خاص و مهم تری داشته باشد. نه تنها عباراتی مانند “حافظه کلامی کوتاه مدت”، “حافظه کاری کلامی”، “حافظه دیداری فضایی”، “حافظه کاری دیداری فضایی” و “حافظه بلند مدت” همگی معانی متفاوتی دارند (هر چند گاهی اوقات همپوشانی دارند) بلکه آنها همچنین تمایل دارند مکان های مختلفی را در مغز ما فعال کنند. بنابراین، والدینی که معتقدند فرزندشان دارای حافظه ی بسیار خوبی می باشد، زیرا می‌توانند تمام سواری‌هایی را که 2 سال پیش در شهربازی انجام داده‌اند (حافظه بلند مدت) به یاد بیاورند، اما از عدم تلاش فرزندشان در برخی زمینه های دیگر ناامید شده‌اند،ممکن است در مورد دیگر وجوه متمایز حافظه اطلاعات کافی ندارند. در ادامه این مقاله به طور اخص، حافظه دیداری فضایی را توصیف خواهیم نمود.
منظور از حافظه کاری دیداری فضایی چیست؟
با ادامه تحقیقات علمی برای بررسی حافظه دیداری، ایده پیچیده تری از حافظه کاری دیاری فضایی پدیدار شد. حافظه کاری دیداری فضایی اطلاعات بصری ذخیره شده در مغز را برای پردازش اطلاعات دستکاری می کند. مهارت های حافظه کاری دیداری-فضایی شامل توانایی یادآوری اشکال و رنگ ها و همچنین مکان ها و حرکات آنها می شود. این مهارت ها به کودکان در تشخیص حروف، اعداد، خواندن، نوشتن و ریاضی کمک می کند. هر یک از این وظایف معمولاً شامل سطحی از تجسم برای ادامه یک تکلیف یا تکمیل مسائل پیچیده ریاضی است. برای والدین و معلمان مهم است که به یاد داشته باشند که مشکلات حافظه کاری مستقیماً با هوش عمومی مرتبط نیست.
اهمیت حافظه کاری دیداری فضایی
حافظه کاری در تمام دوران زندگی و در اکثر فعالیت‌های ما از کودکی تا بزرگسالی اهمیت دارد. در تمامی کارکردهای شناختی، این حافظه برای فهم بهتر زبان شنیداری، زبان نوشتاری، حل مسائل گوناگون، درک مطلب و عملکردهای ریاضی کاربرد داشته و در تمام اعمال آگاهانه و هوشیارانه به کار می‌رود.
ما بدون داشتن این حافظه زندگی مختل و آسیب‌پذیری خواهیم داشت. مرکز تفکر انسان را حافظه کاری تشکیل می‌دهد. ایجاد راه‌حل‌های کاربردی جدید، حل مسائل مختلف ریاضی، خواندن متون خوانداری و درک مطالب آنها، همه در حافظه کاری ما اتفاق می‌افتد. زمانی‌که اطلاعات وارد حافظه کاری می‌شوند با اطلاعات موجود در حافظه درازمدت ترکیب شده و مواد اطلاعاتی جدیدی را می‌سازند.
مغز و حافظه کاری دیداری فضایی
حافظه کاری نظامی تشکیل یافته از مؤلفه‌های حافظه‌ای مرتبط به‌هم است که در نواحی مختلف مغزی سازمان‌دهی شده‌اند. حافظه کاری دیداری فضایی اطلاعات را به صورت کوتاه ذخیره کرده و آنها را برای تکالیف شناختی مختلف دستکاری می‌کند. مجری مرکزی و چندین بخش فرعی اجزاء حافظه‌ی کاری را تشکیل می‌دهند. مجری مرکزی نظامی برای کنترل توجه است که تکالیف مختلف را سازمان‌دهی و هماهنگ می‌کند. مؤلفه‌ی دیگر حافظه کاری بخش دیداری فضایی آن است که مسئول نگهداری تصاویر و اطلاعات مکانی می‌باشد. همچنین بخش دیگری از حافظه‌ی کاری مدار آوایی نام دارد که ذخیره مطالب کلامی مثل لغات، جملات و اعداد را برعهده دارد.
حافظه کاری دیداری فضایی به مجموعه‌ای از فرایندهای شناختی گفته می‌شود که برای نگهداری و دستکاری اطلاعاتی که برای انجام فعالیت‌های روزانه مورد نیاز است و باهم در تعامل و ارتباط متقابل هستند. فرایندهایی چون مرور ذهنی، بازیابی، دستکاری و توجه کنترل‌شده در این حافظه جای می‌گیرند. حافظه کاری به فرد اجازه می‌دهد اطلاعات را طوری در حافظه سازمان‌دهی کند که هر زمان لازم بود دسترسی به آنها امکان‌پذیر باشد.
حافظه کاری دیداری فضایی و کابوس ریاضی!
بین مفاهیم ریاضیات و حافظه کاری رابطه قدرتمندی وجود دارد. حافظه کاری در یادگیری کودکانی که در مهارت‌های خواندن و مهارت‌های ریاضی ضعف دارند مؤثر است. مفهوم حافظه‌ی کاری یک نظام سه‌بخشی است:
- واج شناسی
- حافظه کاری دیداری فضایی
- مجری مرکزی
بینایی از مهم‌ترین کانال‌های حسی برای دریافت و حفظ اطلاعات محیطی است حافظه کاری دیداری فضایی مسئول ادراک دیداری در مخزن تصویری می‌باشد. توانایی فرد در یادآوری آن چه به صورت دیداری تجربه کرده‌است به این حافظه مربوط می‌شود. این سازه باتوجه رابطه‌ی تنگاتنگی دارد چراکه مرکز نگهداری توجه فعال به محرک‌های دیداری و بصری است.
حافظه کاری دیداری فضایی اگرچه خود یکی از زیرمجموعه‌های حافظه کاری است، به دو مؤلفه‌ی جزئی‌تر بینایی و فضایی تقسیم می‌شود، که بخش بینایی حافظه کاری دیداری فضایی، اطلاعات بینایی مانند شکل و رنگ و بخش فضایی این حافظه، اطلاعات مکانی مانند جهت‌ها را ذخیره می‌کند.
حافظه کاری دیداری فضایی اطلاعات را برای کوتاه‌مدت به‌صورت رمزهای دیداری فضایی ذخیره می‌کند. کودکانی که در زمینه خواندن و ریاضیات دچار اختلال هستند، در رابطه با حافظه کاری در ادراک دیداری فضایی مشکل دارند. از بارزترین ویژگی‌های کودکان دارای اختلال یادگیری، نقص در ادراک و پردازش دیداری فضایی است. چنانچه تکلیفی دشوار باشد و سطح بالایی از پردازش دیداری فضایی را بخواهد این کودکان به وضوح در آن ضعف نشان می‌دهند.
محل پردازی حافظه کاری دیداری فضایی
ادراک دیداری فضایی در نیمکره راست مغز پردازش می‌شود، نیمکره‌ای که اطلاعات غیرکلامی مثل هیجان‌ها، شکل‌ها و طرح‌ها، بازشناسی دیداری، ایجاد طرح‌ها و شکل‌ها هندسی و ترسیم های چند بعدی را نسبت به نیمکره‌ی چپ به طور بهتری پردازش می‌کند. به طورکلی برخلاف فعالیت‌های کلامی که در آنها فعالیت نیمکره چپ افزایش می‌یابد، در فعالیت‌های فضایی و مکانی فعالیت نیمکره راست بیشتر است.
ادراک دیداری فضایی در حافظه‌ی کاری پردازش می‌شود و می‌تواند توانایی‌هایی مثل ریاضیات و هندسه را در کودکان بهبود ببخشد. چون درک دیداری فضایی نوعی توانمندی شناختی مرکزی است که در یادگیری درسی و خصوصاً خواندن و ریاضیات تأثیر قابل‌توجهی دارد، بهترین پیش‌بینی کننده اختلال ریاضی حافظه کاری دیداری فضایی است.
نقص در ادراک دیداری فضایی منجر به اختلال و نقص در درک جهان اطراف خود و فهم آن می‌شود. درنتیجه کودکانی که در حافظه کاری دیداری فضایی مشکل دارند، ترجیح می‌دهند دنیا را به صورت شنیداری و کلامی کشف و بررسی کنند. کودکی که اختلال یادگیری دارد نمی‌تواند اطلاعات دیداری نامربوط را نادیده بگیرد و مطالب را به صورت فضایی سازمان‌دهی کند.
فرآیندهای تمرین در حافظه کاری دیداری-فضایی
مفهوم مکانیسم تمرین فعال که مطالب را در حافظه کوتاه مدت نگهداری می کند، یکی از ویژگی های جدایی ناپذیر مدل سازی نظری در 30 سال پس از انتشار مدل چند جزئی Baddeley و Hitch از حافظه فعال بوده است. استدلال می‌شود که فرآیندهای تمرین دیداری فضایی در حافظه کاری به وضوح پیچیده‌تر از فرآیندهای تمرین قابل مقایسه هستند که ممکن است برای مطالب کلامی عمل کنند و شامل فرآیندهای حرکتی چشمی خاص و همچنین فرآیندهای مبتنی بر استراتژیک‌تر هستند که بیشتر با کارکرد های شناختی مرکزی مرتبط هستند. در واقع به زبان ساده تر، برای اینکه حافظه کاری دیداری فضایی فعال شود، باید خواندن فعال را در نظر داشت. مطالعه ای که در آن همزمان از نوشتن، گوش دادن و استدلال کردن بهره میبرد، به طور قطع به افزایش توانمندی افراد در حافظه کاری دیداری فضایی منجر خواهد شد.
نتیجه گیری
هماهنطور که در پاراگراف های اخیر خواندید، مهارت های حافظه کاری دیداری فضایی شامل توانایی یادآوری اشکال و رنگ ها و همچنین مکان ها و حرکات آنها می شود. این مهارت ها به کودکان در تشخیص حروف، اعداد، خواندن، نوشتن و ریاضی کمک می کند ویکی از مهم ترین معیار های سنجش پیشرفت تحصیلی، به خصوص در مورد دروس ریاضی می باشد. با تمام این اوصاف پیشنهاد میکنیم که برای فرزندان خود حتما یک جلسه سنجش این کنش شناختی مهم را در نظر بگیرید. ممکن است ضعف فرزندتان در ریاضی ربطی به تلاش کم یا هوش پایین وی ندارد! خواندن مقاله زیر در این باره خالی از لطف نیست.
جستجو آموزشگاه یا باشگاه در
نیکارو
درخواست کلاس در نیکارو
